"Ik probeerde mezelf te bevrijden van mijn vooroordelen over Mozart."

"Ik wilde Mozart benaderen alsof ik zijn muziek voor de allereerste keer hoorde en speelde", vertelt de IJslandse pianist Víkingur Ólafsson aan Apple Music. "Op Mozart & Contemporaries probeer ik mezelf te bevrijden van een aantal vooroordelen en mythes, en wat bagage met betrekking tot Mozart, want hij kan niet los worden gezien van zijn tijd en was zich bewust van andere componisten." Uiteraard domineert Mozart dit album, maar Ólafsson licht ook diverse andere virtuoze 18e-eeuwse componisten uit. "Ik wilde Mozarts muzikale ecosysteem binnendringen. Hij was absoluut het grootste genie te midden van de andere genieën uit die periode en misschien wel het grootste genie uit de muziekgeschiedenis. Maar dit album toont aan dat ook zijn tijdgenoten geweldig waren, en dat het zonde is om hen te verwaarlozen en alleen de grote namen uit te lichten." En zo brengt Ólafsson via Mozarts visionaire Pianosonate nr. 14 en het charmante, ogenschijnlijk simpele Pianosonate nr. 16 de werelden van Baldassare Galuppi en Domenico Cimarosa tot leven − van wie de werken een betoverende oprechtheid bezitten − plus muziek van Mozarts vriend en mentor Franz Joseph Haydn en zijn held Carl Philipp Emanuel Bach ("Bach is de vader, wij zijn de kinderen!" schijnt Mozart ooit uitgeroepen te hebben). Minstens zo belangrijk als de muziek is de manier waarop Ólafsson zijn luisteraars mee op reis neemt. Hij weet met zijn instinct voor tonaliteit en sfeer een magisch en naadloos geheel te vormen. "Ik benader dit album op dezelfde wijze als mijn andere albums: als een compositie in de vorm van een collage", zegt hij. "Uiteraard schreef ik de muziek hier niet zelf. Maar als je op een album zo'n muzikale ontdekkingsreis creëert, dan wordt het vanzelf een soort compositie. Het moet een verhaal vertellen." Lees verder en laat je door Ólafsson door dat verhaal leiden.

Piano Sonata No. 9 in F Minor
"Ik hou van het idee dat ik een Mozart-album begin met het werk van een andere componist, in dit geval Baldassare Galuppi. Dit stuk is zeer interessant, want het bevat eigenlijk geen melodie en is in die zin zeer modern. Het bestaat uit ongelooflijk prachtige, in arpeggio uitgevoerde akkoorden. Het heeft een dromerige sfeer die zijn tijd vooruit lijkt te zijn, bijna net als Schubert. Het bevindt zich in een bijzondere staat van bewustzijn, tussen wakker zijn en dromen."

Rondo in F Major, K. 494
"Ik moest lang en goed nadenken over wat het eerste stuk van Mozart op het album zou worden. Naar mijn idee is de essentie van Mozart te horen in deze rondo. Elke keer dat we het zeer eenvoudige, engelachtige thema horen, voegt Mozart iets totaal anders toe. Het bevat allerlei ongelooflijk subtiele varianten en variaties en dat is wat Mozart Mozart maakt. Het is ook vrij opera-achtig."

Rondo II in D Minor, H. 290
"Ik hou van dit stuk [van Carl Philipp Emanuel Bach]. Het is qua harmonieën zo gedurfd en wild. Hij is zo rebels. Mozart is altijd zo gepolijst en Carl Philipp Emanuel Bach is dat vaak juist niet. In die zin is hij een soort muzikale bad boy. Dit werk is modern en bijna neoklassiek. Het zou bijna door Stravinsky geschreven kunnen zijn. Het bevat ongelooflijke modulaties."

Sonata No. 42 in D Minor (Arr. Ólafsson)
"Toen ik voor het eerst de originele versie van dit stuk [door Domenico Cimarosa] speelde, was het niet erg bijzonder en vooral een soort kaal muzikaal skelet. Maar de melodie bleef me bij, want het is een ongelooflijke belcanto-melodie. Cimarosa was een van de beroemdste operacomponisten uit Mozarts tijd. Dus ik voegde harmonieën toe, schreef er enkele delen bij en veranderde op een bepaald punt de melodie. Ik heb het min of meer opnieuw gecomponeerd, maar noem het een arrangement!"

Fantasia in D Minor, K. 397 (Fragment)
"Ik ken dit stuk al lang, maar ik was nooit zo tevreden over het einde. Ik hou er niet van hoe de sectie in D-majeur zo plots eindigt. Het is zo twijfelachtig. Mozart heeft het werk echter niet afgemaakt en ik vind dat degene die dat wel heeft gedaan − een van zijn tijdgenoten − het niet succesvol heeft beëindigd. Ik wilde geen nieuw einde componeren, want het blijft toch een werk van Mozart. Daarom besloot ik te eindigen met het deel in mineur en het stuk te koppelen aan de 'Rondo in D'. Dus ik heb mijn eigen versie van 'Fantasia en Rondo' gemaakt! Ik nam deze compositie op twee verschillende piano's op. In het begin gebruik ik een duister en prachtig klinkende piano, maar voor de twee gewelddadige uitbarstingen gebruik ik een andere Steinway."

Rondo in D Major, K. 485
"Ik speel dit stuk aanzienlijk sneller dan de meeste andere opnames. Maar ik voel gewoon dat dit echt is geschreven door Mozart, de meesterpianist. Het is extreem virtuoos, het klinkt prachtig en het is geschreven om te plezieren. Maar het is geen enorm serieus stuk muziek. Het is alsof Mozart allerlei wilde modulaties en zijn ongelooflijke pianovaardigheden etaleert."

Sonata No. 55 in A Minor (Arr. Ólafsson)
"Dit stuk van Domenico Cimarosa was eerst geen onderdeel van het album, maar in de studio hoorde ik tijdens een pauze alsmaar deze melodie in mijn hoofd. Dus ik ging zitten en begon het met de microfoon aan te transcriberen. Ik arrangeerde het ter plekke en nam het meteen op. Het lijkt een beetje op een sicilienne van Vivaldi. Het heeft een prachtige, gouden melodie."

Piano Sonata in B Minor, Hob. XVI:32
"Ik hou van deze sonate [van Franz Joseph Haydn], want het kijkt zowel voorwaarts als achterwaarts. Het staart naar de barokperiode door de geweldige menuet in het tweede deel en de in presto gespeelde finale hint naar Mozart. Het spreekt me op zoveel manieren aan. Haydn zoekt steeds meer de grenzen op. Het is een kleine sonate, maar het heeft toch gewicht."

Kleine Gigue in G Major, K. 574
"Nog een anachronistisch stuk van Mozart, geschreven tijdens een pelgrimstocht die hij maakte naar Leipzig om het graf van Johann Sebastian Bach te bezoeken. Het was een van de moeilijkste periodes in Mozarts leven, waarin alles tegen leek te zitten. Ik denk dat hij een toevlucht zocht voor alles wat er om hem heen gebeurde. Hij schreef deze 'Kleine Gigue' in slechts één dag in Leipzig. Het voelt wederom aan als Stravinsky en Bach. Het is zo chromatisch en gewoonweg ongelooflijk."

Piano Sonata No. 16 in C Major, K. 545 'Sonata facile'
"Dit is de eerste sonate van Mozart die ik ooit speelde. Alles in dit stuk is perfect, waardoor pianisten bang zijn om het te spelen. Er zijn relatief weinig opnamen van dit stuk en vrijwel geen goede opnamen, wat me verraste. Ik denk dat het komt doordat veel pianisten het leren als ze zeven of acht zijn. Ik was acht of negen toen ik het leerde. Dit stuk opnemen voor dit album was de ultieme uitdaging. Nu ik volwassen ben, moet ik mezelf bevrijden van mijn vooroordelen over Mozart. In het eerste deel is alles zo perfect in balans. Het tweede deel is mijn favoriet. In de muziek weerklinkt een pijnlijke zoektocht. En dan eindigt het met die perfecte finale."

Adagio in E-Flat Major (Arr. Ólafsson from String Quintet No. 3 in G minor, K. 516)
"Dit is misschien wel mijn favoriete kamerwerk aller tijden, voor welk instrument dan ook, dus ook voor piano. Alles is zo bijzonder. Het lijkt een beetje op Mozarts Symfonie nr. 40 en het spreekt me op een heel basaal niveau aan. Als ik het in dit arrangement speel, dan voelt het alsof Mozart het componeerde voor piano. Het heeft een Schumann-achtig gevoel, maar het lijkt ook op Schubert in de wijze waarop de harmonieën simpelweg stoppen, waarna we niet meer weten waar we zijn."

'Larghetto' from Piano Sonata No. 34 in C Minor
"Ik voegde dit stuk ook op het laatste moment toe. Het wordt normaal heel anders gespeeld dan hoe ik het speel en de notatie is ook een tikje anders. Maar ik herkende er een soort ijzige kalmte in. Wat mij betreft is dit wintermuziek, bijna als een meditatie."

Piano Sonata No. 14 in C Minor, K. 457
"Dit is Mozarts grootste pianowerk. Het is het muzikale zaadje voor de 19e eeuw. Het is bijvoorbeeld ondenkbaar dat Beethoven zijn Sonate Pathétique gecomponeerd zou hebben zonder het eerste deel te horen. Mozart zoekt de grenzen van het instrument op, wat hij vaak deed in zijn latere werken. Er zitten enorme, dynamische contrasten en ongelooflijke experimenten in de muzieknotatie van de partituur. Het lijkt totaal niet op het andere werk dat hij schreef voor piano. Het tweede deel is een van Mozarts meest uitgestrekte delen voor piano. Het derde deel vind ik zeer opera-achtig. Het heeft een sterk karakter en zit vol angst en ongelooflijke contrasten. Het is interessant om te zien wat Mozart zou hebben geschreven als hij een krachtigere piano had, want hij verlegt echt de grenzen van wat in die tijd mogelijk was."

Adagio in B Minor, K. 540
"Dit stuk is op veel manieren een soort strijkkwartet, maar ik wilde dat het de tegenhanger zou zijn van het arrangement voor strijkkwartet dat ervoor kwam. Het is een van de bijzonderste werken van Mozart en de manier waarop het in de laatste halve minuut overgaat in B-majeur is verbluffend. Het dwaalt een beetje af, maar je komt niet te weten waarom."

Ave verum corpus, K. 618 (Transcr. Liszt for Solo Piano)
"In deze transcriptie verlaagt Liszt de toonladder met een derde naar B-majeur en dat verandert het stuk fundamenteel. Het wordt duisterder en tegelijk ook helderder. Het is een van zijn beste transcripties, want hij probeert er niet te veel aan toe te voegen. Hij presenteert het gewoon voor een nieuw instrument zonder oppervlakkige arpeggio's en andere effecten toe te voegen. Hij laat de muziek precies zijn wat het is. Ik wilde het album eindigen met de mythe van Mozart − Mozart die door Franz Liszt wordt gezien als het grootste genie."